Dlaczego wolimy prasę lokalną niż regionalną?

Zagadnęła mnie o to niedawno Marta Zieleń, młoda, obiecująca dolnośląska dziennikarka. Pisze właśnie pracę licencjacką, w której chce porównać prasę lokalną na Dolnym Śląsku z wrocławskim dodatkiem "Gazety Wyborczej". Na potrzeby swojego dzieła zadała mi kilka pytań, które wydały mi się na tyle interesujące, że zamieszczam je poniżej wraz ze swoimi odpowiedziami. Jestem ciekaw Waszych opinii na ten temat.

(Praca Marty Zieleń powstaje w Dolnośląskiej Wyższej Szkole Edukacji we Wrocławiu. Promotorką jest dr Karina Stasiuk, której niniejszym dziękuję za zgodę na wykorzystanie fragmentu pracy Marty).

Marta Zieleń: Dlaczego mieszkaniec dolnośląskiego miasteczka wybiera tygodnik powiatowy, a nie dodatek regionalny ogólnopolskiej gazety?

Łukasz Medeksza: - Bo w gazecie lokalnej przeczyta o swoim najbliższym otoczeniu. Tego nie da mu żadna, nawet najlepsza wkładka regionalna w dzienniku krajowym. Mamy dwie takie wkładki na Dolnym Śląsku: „Gazetę Wyborczą Wrocław” i wrocławskie strony w „Fakcie”. Niestety, obie zajmują się przede wszystkim Wrocławiem.

Prawdziwym rywalem dla tygodników lokalnych jest prasa regionalna. W przypadku Dolnego Śląska tę rolę pełni jedna gazeta – „Słowo Polskie Gazeta Wrocławska”, wraz ze swoimi mutacjami subregionalnymi. Ma ona swoich dziennikarzy w wielu miastach i miasteczkach i świadomie realizuje program pisania o tym, co dzieje się w najbliższym otoczeniu czytelnika. W kilku miastach wydaje własne tygodniki lokalne („Oleśniczanin”, „Panorama Legnicka” itp.). Niemniej, wydaje mi się, że dla czytelnika prasy w małym miasteczku naprawdę interesujący jest taki tytuł, który jest robiony „na miejscu”, przez „swoich”. Na tym właśnie polega siła prasy lokalnej.

Słabość tego modelu ujawnia się, gdy ów „swojski” tytuł reprezentuje linię jakiejś miejscowej koterii, z którą nie wszyscy mieszkańcy sympatyzują. No ale mamy wolność słowa, więc nie ma żadnych przeszkód, by w takiej sytuacji przeciwnicy owej koterii powołali do życia własny tytuł prasowy.

Dodatek regionalny „Gazety Wyborczej” nie jest tak naprawdę regionalny. W 90 proc. skupia się na Wrocławiu. Czy uważa Pan, że strategia prowadzona przez „GW” jest dobra?

- Nie wiem czy „Gazetę Wyborczą Wrocław” da się określić jako „dodatek regionalny”, skoro już w samej jego nazwie wskazane jest jedno, jedyne miasto, które interesuje jego redaktorów i dziennikarzy. Jest to więc dodatek lokalny, okazjonalnie opisujący wydarzenia z innych części Dolnego Śląska.

Wolałbym nie oceniać strategii „GW”. Pamiętam, że pod koniec lat 90. ta gazeta utrzymywała całe sub-redakcje w największych miastach regionu (Jelenia Góra, Legnica, Wałbrzych). Potem postawiła zdecydowanie na Wrocław. O ile mi wiadomo, większość jej czytelników to wrocławianie. Czy dzieje się tak dlatego, że „Gazeta Wyborcza Wrocław” pisze głównie o Wrocławiu? Czy też – odwrotnie – zaczęła ona pisać głównie o Wrocławiu dlatego, że większość jej czytelników to wrocławianie? To już pytania do wrocławskiego kierownictwa „GW”.

Ale biorąc pod uwagę znakomite wyniki sprzedaży całej „Gazety Wyborczej” i jej ogromną pozycję na rynku reklam, nie spodziewałbym się jej ekspansji na rynki lokalne. Mówiąc brutalnie: nie ma takiej potrzeby. Zresztą „GW” chyba świadomie profiluje się jako gazeta „wielkomiejska”.

Magdalena Bajer, przewodnicząca Rady Etyki Mediów, powiedziała, że dziennikarz w niewielkim mieście jest nieustannie wystawiony na ocenę tamtejszej społeczności. Musi starać się o dobry poziom i być wyrazistą osobowością. Czy zgadza się Pan z tym stwierdzeniem? Czy dziennikarze gazet lokalnych rzeczywiście są takimi fachowcami?

- Deklaracje Magdaleny Bajer brzmią pięknie i wzniośle. Mam jednak nieodparte wrażenie, że niezbyt trzymają się realiów.

Oczywiście: dziennikarz – nie tylko lokalny – powinien dbać o wysoki poziom swoich publikacji. Czy powinien zarazem być wyrazistą osobowością? Być może tak, choć przy tym stwierdzeniu nie upierałbym się. Żeby jednak dziennikarz był wiarygodny i niezależny, powinien być przede wszystkim dobrze opłacany i mieć pewność, że nie straci pracy, gdy „wiatry zawieją inaczej” (czy to biznesowe, czy polityczne). A to już jest utopia, jeśli mówimy o dolnośląskiej prowincji, w której stopa bezrobocia od lat utrzymuje się na poziomie 25-30 proc. Mało tego: to jest utopia nawet w odniesieniu do Wrocławia, w którym rynek pracy dla dziennikarzy jest od kilku lat dość ciasny.

W takich realiach samo długotrwałe istnienie jakiejś gazety to już duża rzecz. I nieporozumieniem jest przykładanie jakichś idealistycznych kryteriów do pracy dziennikarzy w prasie lokalnej na ubogiej prowincji. Cieszmy się, że w ogóle są. I dyskutujmy raczej o tym, co zrobić, by owa prowincja była bogatsza.

W powiecie ząbkowickim ukazują się trzy tygodniki lokalne: „Wiadomości Powiatowe”, „Echo Tygodnia” i (do niedawna) „Polski Tygodnik Regionalny”, którego miejsce zajęła „Panorama Ząbkowicka”. Dodatkowo ukazuje się tam także „Euroregio Glacensis” oraz „Tygodnik Ziębicki”. Czy wszystkie są w stanie zaspokoić głód informacyjny mieszkańca?

- Jeśli na tak małym terenie jest tak dużo gazet, to wnioskuję, że głód informacyjny tamtejszych mieszkańców jest ogromny. Ale nie ma w tym nic niezwykłego. Ostatnio podobny boom medialny przeżywa Legnica. Nie chcę jednak wypowiadać się w imieniu mieszkańców Ząbkowic Śl. czy Legnicy – nie mieszkam tam i trudno mi ocenić czy tamtejsze gazety zaspokajają „głód informacyjny”.

Prasę lokalną trzeba też rozpatrywać w kontekście innych rodzajów mediów działających na danym terenie. Np. lokalnych telewizji kablowych, stacji radiowych czy coraz popularniejszych lokalnych serwisów internetowych (we wspomnianej już Legnicy takim ciekawym, prężnym serwisem jest portal Lca.pl, notabene prowadzony od niedawna przez świetnego, zawodowego dziennikarza prasowego o wieloletnim doświadczeniu). Może więc okazać się, że w jakimś miasteczku czy powiecie tych źródeł codziennej informacji jest znacznie więcej.

Z mojego porównania wynika, że jeśli „Gazeta Wyborcza – Wrocław” i „Polski Tygodnik Regionalny” napiszą na jeden temat, to ich spojrzenia będą zupełnie różne. Przede wszystkim artykuł w lokalnej gazecie będzie o wiele dłuższy, często będzie ukazywał się przez kilka numerów. Problem w tym, że będzie napisany nieatrakcyjnie. Dodatek regionalny w krótkim artykule przedstawi najważniejsze problemy, omijając sprawy drugoplanowe. Wnioski nie są chyba dobre w stosunku do przeciętnego mieszkańca dolnośląskiego miasteczka?

- Gdybym był mieszkańcem takiego miasteczka, zdecydowanie wybrałbym w takim wypadku gazetę lokalną. Spodziewałbym się, że w długim, nawet wieloodcinkowym tekście znajdę więcej informacji i opinii na temat danej sprawy niż w gazecie regionalnej. Zresztą gdy interesuje mnie coś, co dzieje się „w terenie”, to staram się przede wszystkim sięgać do gazet lokalnych. W takich wypadkach są naprawdę najlepszym źródłem informacji.

Natomiast atrakcyjność formy przekazu to rzecz względna. Faktycznie, prasa lokalna bywa przeważnie warsztatowo słabsza od tej krajowej – ale za to jest „żywsza”, bardziej zaangażowana w opisywaną rzeczywistość. No i jest znacznie lepiej poinformowana. To kapitalne atuty.

Czy nie jest tak, że mieszkaniec Ząbkowic nie może liczyć na rzetelne informacje, ponieważ jego problemy leżą poza zainteresowaniem „GW”, a dziennikarze lokalni nie potrafią dobrze przekazać informacji?

- Mieszkańcowi Ząbkowic Śl. podpowiadałbym, że nie trzeba czekać aż jakieś informacje zostaną mu dostarczone przez zawodowych dziennikarzy. Żyjemy w czasach powszechnie dostępnego internetu. W czasach, gdy każdy z nas może być nie tylko odbiorcą, ale i nadawcą własnych treści – i to za darmo. W czasach blogów, YouTube, MySpace, Wikipedii i forów internetowych. Jeśli nie podobają nam się zawodowe media – stwórzmy własne medium. Opisujmy rzeczywistość z własnej perspektywy. Uzupełniajmy wiedzę, którą przekazują nam gazety.

Zresztą mieszkańcy Ząbkowic Śl. świetnie o tym wiedzą. Ich własny burmistrz jest zapalonym blogerem. Nic tylko brać z niego przykład.

Swoją drogą, ciekawie byłoby porównać oglądalność bloga burmistrza Ząbkowic Śl. ze sprzedażą lokalnej prasy w tym mieście.